هنگامیکه در روزهای گرم تابستان از دست گرمای زیاد به منزل پناه میبریم، هیچچیز بیشتر از یک کولر گازی و هوای خنک نمیتواند خستگی را از تن درآورد. اگر فکر میکنید این موضوع در حد و اندازهی «شیره را خورد و گفت شیرین است» ملانصرالدین سهل و برای هر کودکی قابل درک است، نیمی از راه را درست رفتهاید! ادامهی این مسیر مسلما به رفتن به پشت بام و تعمیر کولر گازی ختم نمیشود؛ بلکه میخواهیم در این راهنمای خرید کولر گازی نکاتی را به شما بکوییم که باعث میشود در هنگام خرید کولر گازی، تقریبا همهچیز را بدانید و خرید موفق و دلچسبتری داشته باشید. سعی کردهایم چیزهایی را برایتان لیست کنیم که در هنگام خرید با آنها مواجه میشوید و برایتان سوال ایجاد میکنند. برویم و ببینیم برای در اختیار داشتن یک عصای جادوگری که میتواند هوای گرم تابستان را به هوای یخ زمستانی تبدیل میکند دانستن چه چیزهایی لازم است.
کولر گازی پرتابل چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟آیا طراحی پنل واقعا مهم است؟قدرت خنککنندگی چقدر باشد؟ کولر گازی چندهزار بخریم؟چندتا کولر گازی باید خرید؟چند نوع کمپرسور داریم؟اینورتر چیست؟ چرا اینقدر مهم است؟ اصلا مهم است؟مصرف برق کولر گازی چقدر است؟ قبض برقمان زیاد نمیآید؟به EER دقت بکنیم یا نکنیم؟پرتاب باد دقیقا یعنی چه؟میزان صدای کولر گازی از ابتدا مشخص است؟مطبوع یا نامطبوع بودن معنای خاصی میدهد؟نوع گاز مبردِ مورد استفاده در کمپرسور کولر را بررسی کنید!به BTU دستگاه توجه کنیدامکانات اضافی را بررسی کنیدبا گارانتی بخریم یا بدون گارانتی؟پرفروشترین کولر گازیها در بازار ایران
کولرهای گازی به سه نوع کلی تقسیم میشوند: کولر اسپلیت، کولر پنجرهای و کولرهای ایستاده. البته مدلهای دیگری با ساختارهای خاص هم وجود دارند، اما از آنجایی که تنها از این سه مدل در مصارف خانگی و اداری استفاده میشود تنها به این سه مدل پرداختهایم. هر کدام از این سه مدل مزایا و معایبی دارند که باعث میشود برای عدهای جذاب باشند و برای سایرین فاقد جذابیت. این شما و این هم سه مدل مورد نظر ما:
در حالت کلی باید به یاد داشته باشید که کولرهای اسپلیت قیمت بیشتری در مقایسه با سایر مدلهای کولر گازی دارند؛ چراکه مصرف برق آنها به مراتب کمتر است و در دراز مدت صرفهی اقتصادی بالاتری دارد. در واقع تامین سرمایش کافی و گرمایش بسیار قوی در این دستگاه میتواند به شما در صرفهجویی بین ۲۰ الی ۳۰ درصدی مصرف برق کمک کند. همچنین اسپلیتها میتوانند به کمک فیلترهای قابل شستوشو، هوا را تصفیه کنند و فضایی به دور از آلودگی را پدید آورند. از طرفی این سیستم دارای لولههای مسی خاصی برای انتقال حرارت است که معمولا برای زیبایی بیشتر (لولههای مسی در معرض دید نباشند!) با ایجاد حفرههایی درون دیوار، لولههای مسی در آن قرار میگیرد. به همین دلیل هم راهاندازی کولرهای اسپلیت به یک نصاب حرفهای و ماهر نیاز دارد.
کولر گازی پنجرهای نیاز به برقکشی جداگانهای ندارد و تنها با وصل کردن کابل برق به پریز شروع به کار میکند. در چنین حالتی، نیازی به سوراخ کردن دیوار و نصب لولههای مسی هم موجود ندارد. در واقع بدنهی یکپارچهی کولر پنجرهای بهسادگی درون پنجره جا میشود و قیمت پایین و قدرت خنک کنندگی زیاد، از جمله مزیتهای اصلی این مدل کولر است.
کولرهای ایستاده به طور معمول مصارف صنعتی یا عمومی دارند، اما در مواردی مصارف خانگی خاصی هم دارند. درواقع کولرهای ایستاده معمولا ظرفیتی بین ۳۶۰۰۰ تا ۸۰۰۰۰ دارند و به همین دلیل هم در مکانهای عمومی پر رفتوآمد (پایانههای مسافربری، فروشگاههای زنجیرهای، مساجد و …) قرار میگیرند. همچنین برای آن دسته از کاربرانی که امکان نصب کولر پنجرهای ندارند یا به دلیل مستاجر بودن، اجازهی دخل و تصرف در دیوار منزل مسکونی را ندارند، گزینهای مناسب است. البته کولرهایی در ظرفیت و ابعاد کوچکتر نیز به صورت ایستاده تولید میشوند که به آنها پرتابل گویند.
کولرگازی پرتابل برخلاف کولرگازیهای پنجرهای و اسپلیت که روی دیوار نصب میشوند، روی زمین قرار داده میشود و فضای کمی را نسبت به مدلهای ایستاده اشغال میکنند. در واقع این نوع از کولرهای گازی به نوعی کولر ایستاده هستند؛ اما به راحتی قابل جابهجایی و انتقال هستند و با توجه به میزان کم صدا و شدت مناسب باد برای استفادهی مسکونی کاربردی هستند.
از طرفی نصب کولر گازی پرتابل هم بسیار آسان است، به این شکل که برای استفاده از کولر گازی تنها کافی است که دستگاه را از بستهبندی خارج کنید، محل قرارگیری کولر در اتاق را تعیین و شلنگ تهویهی کولر را وصل کنید. سپس از طریق پنجره یا فضای دیگری شلنگ را به بیرون منتقل کنید. پس از طی این مراحل کولر گازی پرتابل را به برق وصل کنید.
حال که با کولر گازیهای پرتابل آشنا شدید، باید بدانید که این سیستمها در دو نوع کولرگازی پرتابل تک لوله (Single hose) و کولرگازی پرتابل دو لوله (Double hose) طراحی و تولید میشوند که در ادامه به توضیح بیشتر هر کدام میپردازیم.
یکی از رایجترین و پرطرفدارین گزینهها در بین مدلهای پرتابل، کولر گازی تک لوله است، چراکه این نوع از دستگاهها از نظر قیمتی به صرفهاند. به طور کلی عملکرد این مدلها به این شکل است که به تدریج فشار هوای محیط را کم میکنند و طبیعتا این کاهش فشار باید جبران شود، در نتیجه طی فرآیندی طبیعی، هوای سایر اتاقها به سمت اتاقی که کولر گازی در آن قرار دارد، کشیده میشود. بنابراین توصیه میشود که از دسترسی کولر به حجم زیادی از هوای گرم جلوگیری کنید و زمانی که کولر را در یک اتاق روشن میکنید، درب اتاق را ببندید.
کولر گازیهای پرتابل از نوع دو لوله، کمتر از نمونههای تک لوله مورد استفاده قرار میگیرند. همچنین نصب آنها سختتر است و گرانتر از مدل تک لوله هستند؛ اما میزان مصرف انرژی آنها کمتر است و هوای تازه را جایگزین هوای گرم اتاق میکنند. در واقع عملکرد این دستگاهها به گونهای است که یکی از لولهها هوای تازه را از محیط بیرون به داخل خانه منتقل میکند و لوله دیگر هوای اتاق را به بیرون منتقل میکند. در نتیجه فشار هوای محیط همچون کولر تک لوله، کم نمیشود.
طراحی پنل واقعا مهم است. تنها چیزی که شما پس از نصب از یک کولر گازی مشاهده میکنید، پنل آن است. نقش پنل یک کولر را میتوان به ویترین مغازهها تشبیه کرد. زیبایی پنل کولر باعث میشود از محصولی که خریدهاید لذت بیشتری ببرید. بنابراین سعی کنید با توجه به بودجهای که در اختیار دارید، کولری با زیباترین پنل موجود را انتخاب کنید. مسلما زیباتر بودن پنل تاثیر مستقیمی در قیمت نهایی آن دارد و کولری که پنل جذابتری دارد، بهطور حتم گرانتر هم خواهد بود.
خنک کنندگی کولر گازی با واحد BTU اندازهگیری میشود و بهصورت مضربی از ۱۰۰۰ نشان داده میشود. واحد BTU در واقع استاندارد اندازهگیری قدرت سرمادهی در بریتانیا است (British Thermal Unit) و در نامگذاری واحد هم به این موضوع اشاره شده است. ولی معمولا در معرفی کولرها از عنوان کردن واحدش صرفنظر میکنیم و مثلا میگوییم یک کولر ۱۸ هزار یا ۲۴ هزار میخواهیم. پیشنهاد میکنیم راهنمای انتخاب کولر شرکت تهویهی گلدیران را در این زمینه ببیند.
توجه به این عدد شاید مهمترین مولفهای باشد که برای خرید کولر باید در نظر داشته باشید. اگر ظرفیت خنک کنندگی کولری که انتخاب میکنید کمتر از سطح نیازتان باشد، با مشکل عدم کارایی کافی مواجه خواهید شد و محیطتان آنطور که انتظار دارید خنک نخواهد شد. چنانچه کولری با ظرفیت بیشتر از نیازتان تهیه کنید، مجبور هستید زودبهزود آن را خاموش کنید تا از سرما نخ نزنید! بهعلاوه بحث مصرف بیشازحد انرژی هم سر راهتان خواهد بود. در کنار همهی اینها باید توجه داشته باشید که کولرهای گازی به دلیل ماهیت عملکردیشان رطوبت محیط را میگیرند و آن را بهصورت آب به بیرون هدایت میکنند. یک کولر با قدرت خنک کنندگی زیاد میتواند رطوبت اتاقتان را به کلی از بین ببرد و اتاقی کاملا خشک را تحویل دهد. در یک اتاق خشک نفس کشیدن سختتر خواهد بود.
اینها را گفتیم تا برسیم به این مطلب که انتخاب قدرت مورد نیاز در کولر، مبحثی کاملا حرفهای است و باید به متخصصاش سپرده شود. برای انتخاب ظرفیت باید به چند فاکتور مهم توجه شود: نوع محیط (ویلایی، آپارتمانی، دوبلکس)، نوع کاربری (مسکونی یا تجاری)، نوع اقلیم (مثلا جنوب یا مرکزکشور)، میزان نورگیر بودن، میزان رفتوآمد، تعداد تجهیزات گرمازای موجود در محیط، تعداد افراد حاضر در محیط و چند فاکتور دیگر از مواردی هستند که در تعیین قدرت کولر مورد نیاز شما نقش اساسی ایفا میکنند. بنابراین حتما از یک متخصص در این زمینه مشورت بگیرید. این را به عنوان یک مثال از ما داشته باشید که معمولا برای یک آپارتمان مسکونی با متراژ بین ۷۰ تا ۱۰۰ متر، یک کولر ۲۴ هزار پیشنهاد میدهند و برای اتاقخواب، کولرهای ۹ تا ۱۲ هزار را توصیه میکنند.
دادن یک جواب قاطع به این سوال، کاری دشوار و گاه غیرممکن است. درست مثل انتخاب قدرت سرمادهی، برای رسیدن به جواب این سوال هم نیاز است از یک کارشناس مشاوره بگیرید، چراکه اگر این کار را نکنید، ممکن است مثلا یک کولر ظرفیت بالا بخرید و آنطور که انتظار دارید جواب مثبتی نگیرید و بعدا متوجه شوید شاید دو کولر با ظرفیتهای پایینتر میتوانست بهتر پاسخگوی نیازتان باشد. گاهی هم خرید چند کولر اشتباه است و یک کولر تکی هم کارتان را راه خواهد انداخت. برای تعیین این موضوع و مشخص کردن اینکه به چه قدرتی از هر کدام نیاز دارید هم به تشخیص متخصص بازمیگردد. یکبار برای مشورت گرفتن از متخصص هزینه کنید تا در درازمدت، جواب مطلوبی بگیرید. خساست نکنید و به کسی که تجربهی بیشتری از شما در این زمینه دارد، مراجعه کنید.
انتخاب نوع مناسبِ کولر با توجه به اندازهی اتاق در سرمایش بسیار بااهمیت است. در همین راستا توصیه میشود که برای اتاقهای کوچکتر و متوسط، کولرهای قابل حمل یا پرتابل را انتخاب کنید. همچنین برای اتاقهای بزرگتر، کولرهای آبی میتوانند گزینهی بهتری با توجه به شرایط ایران باشند. البته لازم به تاکید است که کولرهای آبی برای مناطقی که رطوبت بالایی دارند ( نواحی شرجی کشور)، مناسب نیستند. از طرفی کولرهای گازی گزینههای مناسبی برای محیطهای مرطوب یا شرجی به حساب میآیند.
کمپرسور اساسا قلب کولر گازی محسوب میشود و وظیفهی متراکم کردن گاز مبرد داخل دستگاه را بر عهده دارد. سه نوع کمپرسور معروف داریم: کمپرسورهای اسکرول (Scroll)، پیستونی (Reciprocating) و روتاری (Rotary) .کمپرسورها قطعاتی هستند که با استفاده از فشرده کردن و کاهش حجم گاز، باعث افزایش فشار آن میشوند. در کولرهای گازی، نقش اصلی را همین کمپرسورها بازی میکنند و از لحاظ ساختاری کاملا مشابه کمپرسور یخچالها هستند.
در بحث توان خنکسازی که پس از مصرف برق، پراهمیتترین مشخصهی یک کولر است، کمپرسورهای اسکرول بهترین عملکرد را دارند و انواع روتاری و پیستونی در شرایط متغیری قرار میگیرند؛ به همین دلیل نمیتوان در موردشان نظری قطعی داد. در کولرهای امروزی، کمپرسور روتاری پرکاربردترین نوع است و انواع اسکرول با وجود عملکرد بهتر، خیلی کمتر استفاده میشوند. شما زیاد خودتان را درگیر نوع کمپرسور نکنید!
در حالت کلی لازم است بدانید که سیستمهایی با کمپرسور پیستونی در مناطق گرمتر توانایی و قدرت خنک کنندگی بهتر و بیشتری نسبت به سایر مدلهای کمپرسور دارند. از طرفی کمپرسور روتاری در مناطق معتدل و مرطوب بیشترین کارایی را دارد. در کنار این موارد، کمپرسور اسکرال هم به دلیل قدرت بالایی که دارد معمولا در کولر گازی ایستاده، مورد استفاده قرار میگیرد.
اینورتر (Inverter) هیچ ربطی به نوع کمپرسور ندارد و کاملا مجزای از نوع کمپرسور است. اینورتر بودن قابلیتی است که به واسطهی یک برد الکترونیکی به کمپروسور اضافه میشود و در تمام کمپرسورها میتوان از اینورتر بهره برد. در کولرهای غیر اینورتر زمانی که دمای محیط به حد دلخواهی که به دستگاه دادهایم برسد، کمپرسور خاموش میشود. با گذشت زمان و هنگامیکه دمای محیط زیاد شد، کمپرسور دوباره شروع به کار میکند.
در این کولرها تنها دو حالت برای کمپرسور و موتور وجود دارد: یا روشن است یا خاموش. اما کمپرسورهایی که به سیستم اینورتر مجهز هستند، در هنگام رسیدن به دمای مطلوب کمپرسور را خاموش نمیکنند و تنها دور موتور را کاهش میدهند؛ به همین دلیل به موتورهای با دور متغیر معروف هستند. موتورهای اینورتر مشابه موتورهای معمولی، مرتبا خاموش و روشن نمیشوند و تنها در سرعت گردش خود تغییر ایجاد میکنند.
یکی از مواردی که باعث بالا رفتن مصرف برق میشود، شروع به کار موتور است که جریان بالایی را از منبع تغذیه میکشد. اصلا همین روشن و خاموش شدن پیوستهی کمپرسور، باعث مصرف بیشازحد برق میشود. حال وقتی موتور نیاز به روشن شدنهای پیدرپی نداشته باشد، مصرف برق دستگاه بهشدت کاهش مییابد و همین موضوع باعث معروف شدن کولرهای اینورتر شده است.
در فناوری اینورتر تا ۶۰ درصد در مصرف انرژی صرفهجویی میشود. حتی سازندهها ادعا میکنند که در برخی مدلهای جدید، امکان صرفهجویی بیشتر از این هم فراهم شده است. مسلما تهیهی یک کولر دارای اینورتر، بهتر از یک کولر معمولی است. قیمت کولر گازیهای دارای اینورتر از کولرهای معمولی بیشتر است؛ اما این اختلاف قیمت بهراحتی با پرداخت برقبهای کمتر جبران میشود.
در مورد نوع برق مصرفی حتما مفصل تحقیق کنید. همانطور که در ابتدا هم گفتیم، مصرف برق کولرهای پنجرهای خیلی زیاد است و دلیل اصلی ارزان بودنشان هم همین مصرف زیاد است. همانطور که مصرف بنزین در مورد خودروی زیر پایتان مهم است، لطفا در مورد مصرف برق کولری که قرار است حداقل به مدت سه ماه شب و روز روشن باشد، وسواس به خرج دهید. کمپرسورِ کولرها هم در طول زمان با بهینهسازیهایی همراه شدهاند که به مصرف کمتر برق منجر میشود. به اینورتر بودن حتما دقت کنید و فاکتور بعدی را هم حتما در نظر داشته باشید.
اما در مورد اینکه برق مورد نیاز کولرتان چطور باید تامین شود هم از قبل تحقیق کنید. اکثر کولرهای خانگی با برق تکفاز کار میکنند و برخی هم به برق سهفاز نیاز دارند. برای کولرهای پنجرهای و اسپلیت، همان برق تکفاز هم کفایت میکند؛ اما در مورد کولرهای ایستاده و آنهایی که برای فضاهای شلوغ طراحی میشوند، به برق سهفاز نیاز خواهید داشت.
بله، حتما دقت کنید. این فاکتور به معنای میزان بهرهوری انرژی الکتریکی (Energy Efficiency Ratio) است. از این معیار میتوان فهمید کولر مورد نظر، چه مقدار از انرژی الکتریکی را به سرما تبدیل میکند. به هر میزان که EER بیشتر باشد، دستگاه خنک کنندهی بهتری خواهیم داشت. ترکیب EER بالاتر و اینورتر خوبتر در یک کولر، میتواند یک دستگاه الکتریکی با بازده بالا بسازد.
خیلی ساده است: یعنی یک کولر تا چه فاصلهای میتواند باد خنک را انتقال دهد؛ به همین سادگی. معمولا فروشندگان کولر گازی از عددی بر حسب متر استفاده میکنند و درستش هم همین است. مثلا گفته میشود پرتاب باد این کولر ۱۰ متر است و آن یکی تا ۲۰ متر پرتاب باد دارد. مسلم است که پرتاب باد بیشتر به معنی بهتر بودن کولر است. سعی کنید کولری با حداقل پرتاب باد ۱۰ متر تهیه کنید. برخی از مدلهای جدید فناوریهایی را به کار گرفتهاند که باد را تنها در جهتی که افراد نشستهاند، هدایت میکند و زمانی که کسی درون اتاق نباشد، قدرت را به حداقل میرسانند تا برق کمتری مصرف شود.
کولری بخرید که صدای کمتری تولید کند. کمصداتر بودن باعث میشود هنگام مهمانی یا مهمتر از آن در حین خواب، محیط آرامی داشته باشید و از آن آرامش بگیرید. چطور میتوان فهمید چه کولری کمصداتر است؟ خیلی ساده میتوان به عدد دسیبل (db) کولر دقت کرد؛ کمتر بودن این شاخص به معنای کمصداتر بودن است. این عدد را همهی سازندهها در کاتالوگ محصولات خود عنوان میکنند. به یاد داشته باشید که اسپلیتهایی با صدای یونیت داخلی کمتر از ۵۱ دسیبل گزینههای کمصدا به حساب میآیند.
در کولرهای جدید از چندین لایه فیلتر برای تصفیهی هوای خروجی استفاده میشود. این فیلترها میتوانند ذرات آلرژیزا، باکتریها، ویروسها و دیگر ذرات معلق در هوا را از بین ببرند. یونیزه کردن مبل، پرده و لباسها هم از آن قابلیتهای جدیدی است که گفته میشود خوب است و ما هم بهصورت تلویحی بر خوب بودنشان صحه میگذاریم.
به طور کلی در بین انواع کولرهای گازی، اسپلیتها برای اجرای عملیات خنکسازی محیط از سیکل تبرید استفاده میکنند. برای اجرای این سیکل نیاز است تا کمپرسورِ کولر گازی از گاز مبرد برای این چرخه استفاده کند. قدیمیترین گاز R22 که امروزه استفاده از آن منسوخ و ممنوع شده است، چراکه اثرات مخربی بر محیط زیست دارد.
در این میان گاز جایگزین در کولر گازیها، گاز ۴۱۰ است که کاملا با محیطزیست سازگار است. در واقع با قطعیت میتوان اذعان کرد که نوع گاز مبرد به کار رفته در کمپرسور کولر نقش بهسزایی در خرید و انتخاب کولر گازی دارد. بنابراین هنگام مراجعه به بازار یا انتخاب و خرید اینترنتی آن، بهتر است که از نوع گاز مبرد آن اطمینان حاصل کنید.
خنک کنندگی کولر گازی با واحد BTU یا «British Thermal Unit» اندازهگیری میشود که به صورت مضربی از ۱۰۰۰ نمایش داده میشود. در واقع واحد BTU به نوعی استاندارد اندازهگیری قدرت سرمادهی کولر گازی در بریتانیا است؛ ولی معمولا در معرفی کولرها از عنوان کردن واحد BTU صرفنظر میشود و تنها به ارائهی عددی همچون ۱۸ هزار یا ۲۴ هزار بسنده میشود.
برای یک آپارتمان مسکونی با متراژ بین ۷۰ تا ۱۰۰ متر، یک کولر ۲۴ هزار و برای اتاقخواب، کولرهای ۹ تا ۱۲ هزار گزینههای مناسبی برای خرید هستند.
انتخاب مدلی با BTU مناسب نیازمند توجه به اندازهی محیط است. در همین راستا لازم است بدانید که معمولا برای یک آپارتمان مسکونی با متراژ بین ۷۰ تا ۱۰۰ متر، یک کولر ۲۴ هزار و برای اتاقخواب، کولرهای ۹ تا ۱۲ هزار توصیه میشود. به یاد داشته باشید که مدلهایی با BTU کمتر محیط را به خوبی خنک نمیکند و اگر مدلی با BTU بیش از حد انتخاب کنید، مجبور خواهید بود که زود به زود دستگاه را خاموش کنید، چراکه اگر این کار را نکنید، خیلی زود یخ خواهید زد!
در زمان خرید انواع مدلهای کولر گازی میتوانید به دنبال ویژگیهای اضافی همچون کنترل از راه دور، فیلتر ضدپشه و فیلتر گرد و غبار باشید، البته اگر از بابت اعمال هزینهی بیشتر مشکلی ندارید!
در کنار ویژگیهای مطرح شده، باید به قابلیتهای دیگری هم توجه داشت. اینکه کولر گازی مورد نظر، بادگردان چندجهته دارد یا ندارد. برخی از کولرها تنها میتوانند باد را به بالا و پایین هدایت کنند و برخی دیگر، چپ و راست را هم پوشش میدهند. تایمرهای خاموش کردن (زمان خواب) و روشن شدن در زمان دلخواه بسیار کاربردی هستند. قابلیت جدیدی هم برای دور کردن پشه و مگس و حشرات موذی به کولرها اضافه شده است که میتواند برای عدهای جالب باشد. راستی حتما به ریموت کنترل کولری که میخرید (در صورت ریموت داشتن) دقت کنید. با بعضی از ریموتها خیلی راحت میتوان کولر را کنترل کرد و برخی دیگر به چند ساعت جلسهی آموزشی نیاز دارند.
تعدادی از کولرهای گازی که در بازار پیدا میشوند به کولرهای بانهای معروف هستند. برخی تنها در بازار آزاد و بدون گارانتی یافت میشوند (معروفترین آنها کولر جنرال طرح لبخند با جعبهی نارنجی است) و برخی دیگر، هم با گارانتی و هم بدون گارانتی قابل خرید هستند. مثلا کولر سامسونگ و الجی و اُجنرال را با گارانتی و بدون گارانتی خرید.